Интеллектуальный собственностьлан, прававлӓштӹ, тидӹ анжыкта, правовой аппаратвлӓ принцип, кыды эдемӹм колтен дӓ кӹцкӹвлӓм изобретательность изобретательность шагалешТидӹ негызеш принцип, нӹнӹ ӓтяштӹ король дӓ законвлӓ кӹзӹтшӹ изобретатель пӓшӓ нӓнгеӓ, иктӹ вел шӹндӹшӹм кердеш дӓ ӹшке кидӹштӹ правовой злоупотребление приоритет инструментвлӓ деч арален, уполномоченный ижӹ. Термин"интеллектуальный собственностьлан", каеш, луатӹндекшӹмшӹ курымын докы кузаш, лачокат, 1865 и ӹнде georgofili академия ланзылымаш. Традиционно, термин"интеллектуальный собственностьлан"анжыкта, мам аралат правовой нематериальный системе пуры, сек кого значени экономический ылын: шурным анжен эдем лӹмвлӓ тидӹ приоритет творческий пӓшӓвлӓжӹ, кыце шамаклан, дӓ художественный произведенивлӓ литературный, приоритет, модель доно промышленный утилит, дизайнжым, бренджӹм. Тенге, тӹнг шанымашыжым дӓ интеллектуальный кымдем улы авторский прававлӓжӹм кӱ собственностьлан, знаквлӓдон дӓ патентный права права товарный. Доктри, ум утларак, тенге гӹнят, ик критик ылын выдвигаен термин"интеллектуальный собственностьлан", самыньвлӓм ӹштен шанымашвлӓ докы канден современник шогыльын (интеллектуальный семӹнь пӓшӓжӹм кода, приоритет, товарный знакым, бренджӹм, дизайнжым, конкуренций) гӹц поняти, ынгылаш классический вӓрештӹндӓ (ядм е т, материальный пуры доно кӹлдӓлтӹн, прававлӓ дон унаследовать рим). Тенгежӹ, тӓлӓндӓ йӧнӹм шукы попаш ярата"вӓрештӹн промышленный"рамкышты отношеништӹжӹ ик технологический профильӹм инновация.
У структурышты дӓ итали регулируялташ регулируйымаш"собственностьлан промышленный Кодексвлӓ", тӹдӹн правилывлӓ улы, знаквлӓдон дӓ патент товарный область.
Тидӹ гишӓн законодательствым доно авторский прававлӓжӹм мӹндӹрнӹ шалга картин кодификация итали, кышты ссылкывлӓ 1941 и нормативный кайын, дӓ кого вашталтмашвлӓ доно иквӓреш ӹштӹш.
Процессуальный принцип доно, тенге гӹнят конституци блок данный келыштарымаш ылын, дӓ интеллектуальныйвлӓ промышленный пасна ӹштӓш вӓрештеш. Вара, приваен кийла эче ик шанымашкы толын, пыдыртат гӹнь, тӓ шанендӓ ланзылалтеш ядм келгемдӓш, у кердӹдӓ тӓ, мам лошты айыртем в собственностьлан промышленный"дӓ"шуа тидӹ гишӓн интеллектуальный гораздо использоваться межӓвлӓ собственностьлан, итали, айыртемжы, но веле агыл, йӹлмӹштӹ англосаксонский эл, тӓ, правилывлӓ, шӹренжок патент нӓнгеӓ, модельӹм, вес товарный привативный аналогичный рамкышты знакым дӓ"интеллектуальный вӓрешт".
Кӹзӹтшӹ авторвлӓ принцип переосмысление нӓлмӹ тӓ шукы, тӹдӹлӓн интеллектуальный основы системыш киӓш вӓрештӹн, дӓ технологический инновация коэ доно баллвлӓм икманяр пӹтӓртӹш и темеш.
Эче таманяр и перви, пӓшӓштӹ, шанаш ак изобретательность пӓшӓ ылшы (мутлан, роман) отсоединять тӹдӹ физический вим доно (т е каеш печатлыме книгӓ) доно баллвлӓм технологий лекме вӓрӹм гӹнь, тӹдӹн пӓшӓвлажӹ, правилывлӓ, де-физический вим ылыт дӓ цӹлт независимый материализоваться. Тидӹ, сӓй, кормежтен нӓлеш, балансышты, экономический дӓ правовой, кыдывлӓн кытышты шукы курым вӓрлӓнӓ. Юридический наука гӹнь, но сӓндӓлӹкӹштӹш (социология прававлӓжӹ дӓ философ) шарм тидӹ кого революцин тыменяш, сӓндӓлӹкӹн права применимый (договорной дӓ законвлӓм практика) тенденциям тӧр цаца тидӹ цилӓ йӧн, у йӱт дӓ пингыды модельвлам, opera дӓ материальный палшык нерасторжимость лошкы пыра. Тенге гӹнят, цӓрнӓ дӓ шӓрлӹшӹ явлени кӹзӹт дӓ творческий информация о сына контент ирӹкӓн панорамы коммуникаций анжыкта.
Мӹнь в пакет в права эксклюзивный, формыжы шукы йиш анжалтыш доно, дӓ художественный произведени идейжы.
Тӹнг направленивлӓжӹ интеллектуальный собственностьлан кӹзӹтшӹ ӹшке кӱ пыртымы: Free Software Ричард Столлман основательже Foundation, пингыдемдымаш, гӹнят, тӹдӹлӓн интеллектуальный собственностьлан терминвлӓм, тидӹ пиш керӓл, цымырын лиӓт отказы, вӓрен пуаш дӓ тенге ти ядмаш кыце самынь систематически, тӹшкӓвлӓ доно лӱктӹмӹ ылыт дӓ тӹдӹм кычылт, тидӹ гӹц куктыдеок, яжо линежӹ. Тӹдӹм пингӹдемдӹмӹжӹ, мам терминвлӓм в пӓшӓмӓт ӹштӓш, тенгеок кого манын, иквӓреш сгруппировывать законвлӓ пиш тӹрлӹ ылыт. Паснаок тидӹ закон лӓктеш, виӓнгмӹжӹ семӹнь, тӹрлӹ тӹрлӹмӹ пӓшӓвлӓм ӓвӓлтӓ, правилывлӓ тӹрлӹ ылын, дӓ шукы йиш ядмашым лӱктӓлмӹ, общественный интересӹм ынгыленӓм, ма тидӹ ӹштӹмӹ хӓдӹрвлӓ дӓ ӓнгӹсӹр гӹц погым тидӹ физический монополь лугалтме путаен, доно тангаштараш в собственностьлан праважы","и. Столлман ваштареш предупреждаяш варэн шукы иквӓреш тенгеок лыдшывлӓ, паян, кыце тӹдӹ, авторский прававлӓжӹм, торговый дӓ иктешлен дӓ патент собирательный маркы терминвлӓ (в каждый тидӹ гӹц пасна анжен законвлӓ, шаналташ келеш ылнежӹ йӧн улы дӓ нӹнӹм тӹнь ганеток","и). Ирӹкӓн обеспечени дӓ шукы вес Лоуренс копилефт Лессиг программный активист, кӧргӹ ви доно критиквлӓӓт тӹдӹм аналогия подразумеваться подвергая ылын (мутлан, ӓль мӱлӓндӹ автомобиль). Нӹнӹн пингӹдемдӹмӓш, аналогия ма техень пӓшӓм ак ӹштӹ, седӹндон мӓ тӹдӹн кӧргӹ вижӹм, правилывлӓ, конфронтационный, тӹ жепӹн кыце каеш пашаш вӓрештӹндӓ интеллектуальный и-конфликтвлӓ (т е, тӓ ӹштӓш произведенин копия гӹнь, ана кычылт копирование оригинал и кычылтмы).
Ик критик интеллектуальный собственностьлан, тӹдӹм, движени ирӹкӓн культура эдемвлӓ, привилегивлӓм пуа, монополий интеллектуальный собственностьлан, шулыкшым кыце техень шушырген, прогресс верц аралыме дӓ интересӹштӹм шотышкы массон карангден ӓнгӹсӹр, дӓ пингӹдемдӹмӹ, мам общественность кыце форма дон интересӹм монополий минато экспансия, авторский прававлӓжӹм шӓрлен, патент, бизнес дӓ виктӓрӹмӹ йӧнвлӓм обеспеченилӓн программный патент.
Тенге кӓнгӓш критический ылеш тӹдӹ гишӓн, ма ӹштӓш прававлӓ инновация заблокировать элын йолажы собственностьлан незер интеллектуальный кердеш.
Сӓндӓлӹк гӹц виӓнгшӹ яжо виӓнгденӹт технологий эл гӹц шӓрлӓш, интернет, мобильный телефоным, дӓ культура вакцина, кӱкшӹ лӓктӹн. Интеллектуальный прававлӓжӹм шукырак собственностьлан, патент гишӓн законвлӓ семӹнь, лин кердеш, тӓ пырымыда пеш тора, тӹдӹм перегӓш манын, тӹдӹ инновация роскотвлӓм ӹштет, ӓлок, кычылтыныт. Индекс Виӓнгдӓш Пӹц (CDI - Commitment to Index Development) правительствыжы политика висӹ, нӹнӹм сем дӓ классифицироватлаш донор в алалат в прававлӓштӹ нӹнӹлӓн интеллектуальный сӓндӓлӹквлӓн собственность шотышты семӹнь виӓнгденӹт. Ик критик анжыктымы интеллектуальный libertariane собственностьлан, мам пуэн информация права да идейвлашты собственностьлан, пурым ӹштӓш прававлӓ дӓ материальный искусственный дефицитеш мешаенат кыча. Вес пример Кинселл стефанын кычылтмы, анжыкташ манын, тидӹ идейӹн: представляйӹмӹ, курымеш мӓ, кырык годым эдем ӹлен. Тип, звонен Гал-Magnon - пу пӧрт чангаш решенӹт, йӓрӓ нырышты, культурышты тӹдӹ гӹц мӹндӹрнӓт агыл. Тидӹ, конечно, яжо идейжы, тидӹм цаклен дӓ молымат Цӹзӓш Galt естественны-Magnon, ама дӓ нӹнӹ ӹшкӹлӓнӹштӹ чангаш тӹнгӓлӹнӹт. Но пӹтӓриш, пӧрт лыктын, PI сторонникшӹ шанымем доно, ӹшке правашты улы вес мландыже пӧртвлӓм чангымы ылын цӓрнӓ, пушӓнгӹвлӓ дон, ӓль тӹдӹ комиссия тӱлет гӹнь, анзыкы кемӓш нӹнӹ пӧртшӹм чанген. Тидӹ раскыды пример, вес эдем ма пӓлӹм лин собственностьлан инновация частичный аравиштӹ хозат (p.
шамак толшеш, дӓ пушӓнгӹ земля) агыл, а кӧргӹм кычылтмы лин дӓ тидӹ лийше (ма доно тӹдӹм уже амалат ыльы), но вет, ма тӹдӹ шанымашвлӓ толыт.
Очыни, правилывлӓм кычылтмы лин дӓ тидӹ ваштареш кеӓш манын лийше, ташкаш, тенге, дӓ произвольный негыздыме, стандартвлӓм лийше ӹшкежӹ, прававлӓ негӹцеш собственностьлан цилӓ кайын. Вес тенденциям интеллектуальный критический кӓнгӓш касая защиты собственностьлан, шӓрӓш манын, годым, гань, пространство тенгеок. Направленивлӓжӹ-арален авторский прававлӓжӹм кужы дӓ тидӹ цилӓ (лӱд, мӓ лийын кертеш курымаш ик цевер кечӹ).
Тӹлец пасна, контролерлан ӱзгар дӓ интеллектуальныйвлӓ разработчик собственностьлан, статьявлӓ доно утларак дӓ утларак нӹнӹм кандаш цаца.
Организмышты ӹлен патент пуаш лиэш (кӧргӹштет лин у запатентовывать курымын ӹлен сша), клеймитлаш дӓ нӹнӹн ылеш. Системыш раз монополий, правительствым ӹштӹмӹ, авторский прававлӓжӹм, торговый дӓ патент маркы толын, манаш праважы монопольный интеллектуальный собственностьлан, аргументвлӓм, икманяр сирӹмӓш ученый, Томас Андерсом Birgitte Faunce Alured дӓ пыртымы. RSA 2005 и (Royal Society of Arts for encouragement, Коммерций Manufactures) цель доно ӹштӓ, тӹдӹ ядмашеш международный карточка adelphi политика ӹштӓш манын, формулируяш, закон семӹнь ӹштӓ гишӓн интеллектуальный ылшы правительствыжы балансироватлаш вӓрештӹндӓ. Интеллектуал дӓ учёный, всемирно пӓлен, ик статянжы, факт, социальный дӓ культурный дӓ ти халыкын у ӹлӹштӓшвлӓ интерпретация, вес нӹнӹ дон альтернативный модельӹм, кыды парадигма инновационный шелшашлык да служат. Явлени, утларак интересный смыслжым ти ка, манам, кымда смыслжым"авторский лево", управлени альтернативный т е права модельӹм, кыды правообладатель тау, лицензиям гӹц конкретный кычылтмаш, опера ирӹк пуымылан пользователь рӓдӹ.
Тидӹ альтернативный модел шачын кушкын, шотышто, информация рамкышты (движени гӹц обеспечени дӓ ирӹкӓн Программный Open Source), а сӓндӓлӹк мычкы шӓрлен пытӓртӹш ивлӓн пӓшӓвлӓжӹ оригинальный ылын (движени creative commons доно, OpenAccess, дӓ т. м Opencontent) Ушымы халыквлӓн организаци специализироватлаш организацивлӓн, Организация Интеллектуальный Мировой Собственностьлан (англичан йӹлмӹ дон ӓль воис, келесымаш акроним в World Intellectual Organization Property) договорым ӹштӓ дӓ у дӓ келыштарымаш реестр патент международный сырье верц вӓшештӹшӓшлык.
Free Software Foundation Europe, анзыкыла организацивлӓ гишӓн интеллектуальный мировой семынь ядмаш дон женевын собственностьлан, темыжым, организацивлӓн пайдаштым организацивлӓ гишӓн интеллектуальный мировой лӹмӹм вашталташ","и.
Тӹнг"вӓрештӹн интеллектуальный","авторский прававлӓжӹм авторский прававлӓжӹм","патент", кумло-кумло.
